Lang geleden mocht ik mij een onderzoeker noemen. Zo eentje die ervoor had gestudeerd, en er zelfs een behoorlijke boterham voor betaald kreeg. Ik maakte deel uit van een team dat de wereld van allerkleinste dingetjes in kaart bracht. Al leefde zo'n vormpje maar een paar nanoseconden, dan was het toch al de moeite van ontdekking waard, want dat leide tot zogenaamde 'kennis', oftewel tastbare werd als artikelen op de plank, waardoor roem werd vergaard zodat er een magische geldkraan openging. Ik heb het hier natuurlijk over wetenschappelijk gefriemel aan subatomaire deeltjes... dat klinkt nét wat gewichtiger. Een grotere deeltjesversneller was al ontworpen, en de volgende zou CERN worden.

 

Mijn taak was het analyseren van van miljarden botsingen, en om uit al die meetgegevens precies die combinaties te selecteren die het minst bekend waren. Het overgrote deel van de brokstukken was al ooit eerder ergens opgedoken, dus totaal oninteressante puinzooi. Alleen deeltjes of exitatietoestanden die het uiterst zeldzaamst bleken, betekenden concrete vooruitgang, zo werd mij verteld.

 

Kortom, ik programmeerde er een half jaar stevig op los, om rijtjes zeldzame cijfers uit de data geharkt te krijgen. Dat viel niet mee, omdat de meetapparatuur zelf vaak fouten maakte. De helft van alle input waren foute metingen, waarbij een deeltje wat al te eigenwijs in de rondte botste en geen heldere foto opleverde.

 

Technisch gezien zeer interessant werk, en ik kon er lekker mee vooruit omdat het probleem zich zuiver in het rijk der getallen bevond. Elk type van deeltje was te herkennen aan een uniek rijtje getallen. Bij een nog onbekend rijtje werd er 'hoera' geroepen, bij een bekend rijtje getallen iets van 'boe' of 'ouwe koei'. En er was haast geboden. We liepen immers het gevaar dat een ander onderzoeksteam ons te snel af zou zijn. Dus wij moesten méér detectoren, méér hardware, méér motivatie, méér uren 's nachts doorwerken. En daarom deden andere teams ook meer, en wij weer nóg meer. Aldus werd na 13.8 miljard jaar aan stagnatie plotseling haast geschapen.

 

In weerwil van die alomgeprezen methode van creatie van iets-uit-niets begon er bij mij van alles te knagen. Was dit wel werkelijk nuttig? Of een interessant zoethoudertje, een doorgeschoten puzzeltje, een zoveelste zingevingstruc? Voor de prijs van één detector-camera kon je voor hondderdduizend mensen een maaltijd verschaffen. Da's toch betere entertainment dan geilen op unieke cijfertjes? Dus ging ik maar eens zeuren bij collega's of het misschien een tikkeltje meer 'slow' zou kunnen. What't the hurry? En waar is méér informatie goed voor? Zo'n afschuwelijk kortlevende materie, waarvoor zo'n peperdure scheppingsmachine nodig is? En dat exotisch spul, kun je daar iets leuks mee, knikkers van maken of zo? Als technofreak was ik goed in mijn vak, maar dit soort wereldse naïviteit werd niet op prijs gesteld. Van nieuwe rijtjes getallen kwam heilige veronderstelde "kennis", dus die zou vast-en-zeker wie-weet-ooit-ergens van pas komen. En daarmee basta.

 

Toen bleek dat er rondom publicatie ook nog ellebogenwerk, tact en vrees nodig waren barstte de bom, en heb ik mijn baan en woning maar opgezegd. Wat er overbleef paste in 3 grote koffers. Een Chinese luchtvaartmaatschappij maakte die nog een maatje kleiner, op weg naar een conferentie, waar hopelijk wél iemand mij zou kunnen zeggen wat het doel van een zoektocht naar het kleinste, zeldzaamste en meest tijdelijke is.

 

Zeer toevallig liep ik daar wetenschappers tegen het lijf die een toepassing in de smiezen leken te hebben. Iets reëels, geweldigs, effectiefs, buiten het gesloten circuit van kennis-om-de-kennis. Ze boden me aan om langs te komen, en misschien een baan. Dus na de conferentie van mijn laatste centen een autootje gekocht. 4000 kilometer en een maand later volgde de grote openbaring.

 

Een gigantisch centrum voor onderzoek naar efficiëntere atoombommen. Daarvan zou de destructieve capaciteit aanzienlijk kunnen worden verbeterd door exotische materialen toe te voegen, als krenten aan de pap. Ik keek mijn ogen uit. Dat HIER dat soort wapentuig werd ontwikkeld! Door - op het oog - heel gewone mensen!? De meesten nog jong, sommigen superslim, sommigen gemoedelijk en ontwapend, niet bepaald herkenbaar als tuig. En er hingen niet alleen mentaal geharde nerds rond, maar ook softe bio-types, die onderzoek bedreven op bacteriën in grondwater, want... tja... interessant om alvast te weten hoe totaal een uitroeing kan zijn. Ja toch, als het nu eenmaal je vak is?

 

Enfin, misschien heb ik me toch wat vreemd gedragen, of mijn wenkbrouwen moeten argwaan hebben gewekt, want kort daarna kwam het bericht dat mijn beoogde aanstelling was geannuleerd. En ja, ik was niet moreel en alert genoeg om zelf onmiddelijk rechtsomkeer te maken. Eventjes, bedwelmd door de belofte van een prachtbaan, had ik er bovendien een kopie van mijn analysesoftware achtergelaten. Oei! Dus - for the record - daarmee heb ik het recht verspeeld om ooit nog iemand te beschuldigen van naïviteit. En als het einde der civilisatie efficiënt verloopt, dan ben ik wellicht medeplichtig. Bij deze alvast Sorry. *)

 

~~~~~~~~~~~~~~

 

Maar goed, ik had nu eindelijk een concreet antwoord op mijn vraag, van die knikkers, ten koste van verlies van een heel stuk ego, blind vertrouwen in wetenschap, twijfel bij het nut van mijn studie, en vooruitzicht op een veilig plekje in het midden van een kudde. Met mijn carriërekansen grondig verkeken heb ik wel jarenlang behoorlijk krenterig moeten leven. Dat activeerde een nieuwe fase in mijn zoektocht naar de zin van wetenschap.

 

Wie kent nog het het Higgs boson, een tijd lang het lievelingetje van deeltjes-onderzoekers? Die naam klonk niet zo sappig, niet zo financierbaar, dus werdt'ie omgedoopt tot "Godsdeeltje", wat rond de tientallen miljarden aan onderzoeksgeld heeft opgeleverd. Het equivalent van, eh, hoeveel maaltijden of laag-bij-de grondse levensvreugde was dat ook al weer? Dus "wááárom" zeurde ik opnieuw, rondom de wereld. Via de Canadese en Australische radio kwam het antwoord van allesweter Dr Karl: "ách, moderne bommenwerpers kosten ook miljarden. En in CERN is het world-wide-web uitgevonden."

 

Dát antwoord was in vele opzichten zo krankzinnig geniaal, dat het voor mij een doorbraak betekende in het verlies van vertrouwen in ratio, weten en intellect überhaupt. Het leek een wereld van ouwe jongens krentenbrood, waar het Denken het per-definitie opneemt voor het Denken. Precies zoals Geloof zich inzet voor meer Geloof. Niet uit intrinsieke waarde of waarheid, met respect voor innerlijke waarachtigheid. Nee... want elke energie die eenmaal roncirkelt... wil blijven doorcirkelen... het mechanisme wat wij "leven" noemen.

 

Bestaat er nog iets

anders dan stug doorgaan uit

belang van belang?

 

Maximaliseren van Geluk, de grote aanjager, is dat een nobel doel? Hoe veel Geluk beleven wetenschappers die de formules doorgronden van Higgs deeltjes? Na tientallen jaren onderzoek staat daar eindelijk een groen vinkje achter: metingen blijken in overeenstemming met de voorspelde berekening, een ingewikkelde formule correspondeert met een klein hobbeltje in een grafiek. Iets eerders klopt met iets laters. Hoe veel is het mondiale Geluk daardoor toegenomen? En hadden we werkelijk niets mooiers met dat geld kunnen doen? Wie heeft er nog het gore lef om dát daadwerkelijk te onderzoeken? En eh... vergeet mogelijk spin-offs niet, bijdragen aan het verminderen van lijden: als het menselijk ras ten einde moet, omdat er een gigantisch ego op een rode knop drukt, dan godzijdank heel snel en efficient. Dankzij onbedoelde bijvangst van CERN.

 

Er zijn veel gebieden waarbij de wens tot onderzoek leidt tot de wens tot meer onderzoek. Alsof de natuur expres zo gemaakt is. Of het nou gaat om het atomaire, sterretjes, celbiologie, psychologie... vrijwel elk wetenschapsgebied wil maar door-en-door. Bibliotheken raken hoe voller, hoe gefragmenteerder. En hoe sneller we dingen te weten komen, hoe meer we ontdekken wat we nog niet weten. Een automatisme dat het meest voor de hand liggende 'minder'

 

...telkens weer mist

Há, en dat is?

Bewustzijn-vermengd-met-belang

is een label-en-knipmachine

die verschillen hoogacht

en het onderliggende

telkens weer mist

Há, en dat is?

Bewustzijn-vermengd-met-belang

 

is een label-en-knipmachine

die verschillen hoog8...

 

By the way, waar had ik zo self-inflating principe iets eerder gezien? Als je een computerspel zo verslavend mogelijk wilt maken, strooi dan meer-en-meer random informatie rond, enigzins verwarrend, verpakt als puzzeltjes, en beloof 'winst' in de vorm van een 'hogere' score. En 'hoger' is 'beter'. En 'beter' is 'goeder'. En... verbloem vooral dat het spel een rand heeft... want daardoor zouden spelers zich kunnen gaan herinneren om op een rode stop-knop te drukken.

 

Is dat niet waarom ons heelal een self-inflating universe genoemd wordt?

Omdat het onze ingebakken wens naar méér is, expansie, die alsmaar

complexere data creëert, die we voor ingebakken 'waar' houden?

 

~~~~~~~~~~~~~~

 

*) Moreel hoogstaander zijn natuurlijk de 400.000 mensen die in 1981 demonstreerden tegen kernwapens en wereldvernietiging, maar daarna vrijwel nooit meer. Bestaat daar überhaupt nog een opinie over? Of is élk ander nieuws nu eenmaal belangrijker? Een mooi voorbeeld van hoe effectief angstexplosies en vermeende kwetsbaarheid trauma's kunnen inkapselen, onder lagen van onrust en afleiding, waardoor openheid, nieuwsgier en vrije meningsuiting uitdoven, en de essentie van de zaak wordt verdrongen. Zelfde mechanisme zowel op het wereldtoneel als persoonlijk.