Ik hoorde net dat er een concert plaatvindt in Hämeenlinna over het thema 'gelijkwaardigheid'. Het was sommigen opgevallen dat er veel meer mannelijke componisten waren dan vrouwelijke. Althans, zij krijgen meer aandacht. Muzieknootjes opgekriebeld door vrouwen raken 'nu eenmaal' vaker kwijt dan die van mannen. Vandaar een concert waarbij de beide seksen evenveel aandacht krijgen. Zoals Clara en Robert Schuman, zus en broer. Hun vertolkers nu eindelijk eens precies evenveel minuten op het podium.
Een nieuwe kijk, mooie vorm van emancipatie, nietwaar? Maar niet héél radicaal om daar één concert aan te wijden, veilig ver weg in het hoge noorden. Zou het niet veel terechter zijn om dan ook maar AL het ooit begane onrecht recht te zetten? Dus om de komende 300 jaar alleen maar vrouwvriendelijke muziek ten gehore te brengen? Volgens mijn berekening staan we dan wel ongeveer kiet.
Trouwens, tijdens die drie eeuwen lopen we grote kans nieuwe ongelijkwaardigheid te creëren, als we ook andere ongelijkheden niet in toom houden. Horen we niet vaker muziek van lange componisten dan van korte? Dat is toch ook een sluwe vorm van discriminatie die we recht moeten trekken. En niet te vergeten het overwicht van blonde componisten over roodharigen. En dan oogkleur, vermeende homosexualiteit, relaties tot koningen, slaapgewoonten, persoonlijkheid, en lichaamsgeur... Bij mekaar nóg eens 300 jaar om dit soort vooroordelen uit het verleden te compenseren.
En dan hebben we het nog niet eens over de muziek zelf. Worden majeur-toonladders niet sterk bevoorrecht, ten nadele van mineur? Net zoals in de maatschappij meerderheden het luidste woord voeren, en 'minorities' mogen nakijken? En wat te bedenken van de sterke voorkeur voor het easy-listening tempo van 120 beats per minutes, terwijl zowel snellere als langzamer componisten zich omdraaien in hun graf?
Laten we proberen AL dit soorten onrecht op te sporen en alle misstanden van het verleden te compenseren. Al zou het 1000 jaar duren, met precies, exact, afgewogen muziekuitvoeringen als gevolg. Zodat we daarna in overall precies 'eerlijk' zijn ten opzichte van iedere subgroep, type, soort, eigenschap en karakteristiek. O ja, transseksuelen... 1010 jaar. En verguisde componisten met een laag IQ... 1020 jaar. O héé, misschien wel de enorm grote en meest vernederde groep van allemaal: slechte componisten... 2000 jaar. En mijn persoonlijke vendetta: vertrapte componisten met vogelnamen... 2001 jaar.
Voel je 'm? Er zit een rare ondertoon in het begrip gelijkwaardigheid. Want linealen waarlangs we creativiteit kunnen meten en vergelijken, die zijn er oneindig veel. Dus laten we het er voortaan expliciet bij noemen. Niet alleen podiumtijd voor mannen/vrouwen, want dat is vaag, tegenwoordig, met transgenders en aseksuelen. Laten we podiumtijd relateren aan bijvoorbeeld "haar op de borst", dat is duidelijk meetbaar, telbaar. Of de mate van verwijfheid, volgens een onafhankelijk juriepanel.
Nee, er is iets mis met gelijkheid volgens ELKE meetlat. Vergelijken van 1 aspect van een leven of kunstwerk, dat slaat als een tang op een varken. Vergelijken van 10 aspecten ook. Vergelijken zelf - überhaupt - is ongelofelijk grof geschut, per definitie een vorm van oordelen, beter/slechter, dit wel/dat niet. Want dat is hoe de mind werkt, op basis van 1 en 0. Nog grover dan een computer, want die kun je tenminste programmeren om niets onder de mat te vegen. Onze mind doet alsof'ie niet door heeft hoe veel keuzemogelijkheden er worden verdonkeremaand.
Je hoort een woord als 'emancipatie' en onmiddelijk zegt de mind 'ben ik vóór' (of stiekem tegen) of kijkt verlekkerd naar onvrede van anderen. Maar de mind rapporteert niet de 997 andere mogelijke reacties hierop. Een gedachte zegt: DIT is DE gedachte, lekker arrogant. En niet: dit is één mogelijke gedachten uit zeer velen. Erger nog, we weten meestal niet eens hoe gedachten tot stand komen. Wie maakt de keuzes? Super tricky. En jij gaat zo in gedachten op, dat je denkt dat je ze BENT?
Natuurlijk ben je je gedachten (zegt het denken), want daarin huis IK. In mijn geheugen staat opgeslagen of ik een man of vrouw ben, kort of lang, geen rood haar heb, langzame muziek componeer, gedeeltelijkonthouder ben en weinig haar op mijn borst heb. Dat is IK, in termen van waarden op meetlatten. Dat is wat ik ben, dus zeg niks negatiefs over het denken (zegt het denken). In plaats van te denken kun je ook Zien hoe het zit, bijvoorbeeld NU je borstharen gaat tellen, doe eens... Daar steekt het denken een stokje voor, right? Het mijdt heldere realiteit, het wil speling als manipulatieruimte.
Ok, maar de muziek zelf dan, de expressie, creativiteit, het subtiele, de wendingen, het gevoelstraject, komt die uit de mind, uit welles/nietes denken? Als mijn vingers intuitief wat nootjes spelen, zonder na te denken, zonder blokkade, wie of wat is er dan aan het woord? De ultieme bron van creativiteit, is dat onze denkmachinerie, met zijn geheugen dat vooral kopietjes van het oude oplepelt?
Nogal wat componisten hebben verteld dat composities in hun hoofd al helemaal klaar waren, zo maar. Soms in een flits van inspiratie een hele sonate. Kwestie van uitschrijven. Ze voelden zich meer een doorgeefluik, verbonden met een diepere bron in zichzelf.
Als we eerlijk zijn, is dát niet de ware bron van creativiteit? Als je zegt "ik" componeer... zie je werkelijk hoe dat proces verloopt? Daar kun je deels achter komen, als je het écht, écht wilt, zien in jezelf. Maar een "ik" heeft daar bijna nooit zin in, want die heeft nogal wat te verliezen. Bij vrijwel elke vorm van helderheid valt'ie door de mand.
Als een mens een doorgeefluik zou blijken te zijn van creativiteit, een instrument... net als een piano of een viool, die beweging van handen en vingers doorgeeft aan trillingen van lucht... een soort ezeltje van stro... dan zouden we gerust een toontje lager mogen zingen. Of het menselijk instrument een piemeltje of rood haar heeft, maakt dat écht wat uit?
Natuurlijk loont het de moeite om geboykotte of verloren gewaande muziek boven water te krijgen, en vertolkt. Maar dan vooral om Creativiteit te vieren, puur, niet als zogenaamde eigenschap van een lichaam met een bepaalde vorm.